Business Model Canvas: BS Express

Business Model Canvas คืออะไร?

ทำไมธุรกิจยุคใหม่ต้องรู้จักและใช้งาน

ในยุคที่การแข่งขันทางธุรกิจรุนแรงและเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว การมีไอเดียดีเพียงอย่างเดียวอาจไม่พอ สิ่งที่สำคัญไม่แพ้กันคือ การวางแผนธุรกิจให้เป็นระบบและเข้าใจง่าย และนั่นคือเหตุผลที่เครื่องมือชื่อว่า Business Model Canvas (BMC) กลายเป็นตัวช่วยสำคัญของผู้ประกอบการทั่วโลก


Business Model Canvas คืออะไร?

Business Model Canvas คือเครื่องมือที่ช่วยสรุปภาพรวมของโมเดลธุรกิจให้อยู่ในรูปแบบที่เข้าใจง่ายและเป็นระบบ โดยใช้กรอบการวิเคราะห์ 9 ช่อง (9 Building Blocks) ซึ่งช่วยให้เห็นความเชื่อมโยงขององค์ประกอบต่าง ๆ ที่ทำให้ธุรกิจสามารถดำเนินการและสร้างรายได้ได้จริง
Canvas นี้ถูกคิดค้นโดย Alexander Osterwalder และกลายเป็นที่นิยมใช้ทั้งในวงการสตาร์ทอัพ ไปจนถึงองค์กรขนาดใหญ่

Business Model Canvas ประกอบไปด้วยอะไรบ้าง?
(ข้อมูลจาก timeconsulting)

หลังจากที่ได้ทราบกันไปแล้วว่าความหมายของ Business Model Canvas คืออะไร ในลำดับถัดมาจะขอพาผู้อ่านมาลงรายละเอียดเชิงลึกว่าจริง ๆ แล้ว Business Model Canvas มีองค์ประกอบอะไรบ้าง
 
1. พาร์ทเนอร์หรือพันธมิตร (Key Partners)
 Key partners คือ การร่วมมือกับบุคคลที่สาม การสร้างความสัมพันธ์กับพาร์ทเนอร์ เป็นส่วนสำคัญในการทำธุรกิจ เนื่องจากช่วยให้การจัดหาทรัพยากรต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น ทรัพยากรเทคโนโลยี ช่องทางการจัดจำหน่าย หรือเงินทุน มีความง่ายมากขึ้น ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงและเพิ่มโอกาสในการเข้าถึงตลาด และลูกค้าใหม่ๆ ได้ เช่น ธุรกิจขายของออนไลน์ ควรมีพาร์ทเนอร์การขนส่ง ระบบการชำระเงินที่ทันสมัยและปลอดภัย ซึ่งจะช่วยให้การดำเนินธุรกิจลุล่วงไปได้ด้วยดี
 
2. กิจกรรมหลัก (Key Activities)
 Key Activities หรือ กิจกรรมหลักของการดำเนินธุรกิจ ในการส่งมอบสินค้าและบริการถึงมือผู้บริโภค ซึ่งมุ่งเน้นให้ความสำคัญกับการสร้างคุณค่า และมอบประสบการณ์ที่ดีให้กับผู้บริโภค สำหรับรายละเอียดกิจกรรมหลัก จะเกี่ยวข้องในเรื่องของการผลิต การออกแบบ และวิธีการส่งมอบผลิตภัณฑ์ รวมไปถึงการคิดค้นหาวิธีการใหม่ๆ เพื่อแก้ปัญหาให้กับผู้บริโภคมีการอาจใช้นวัตกรรม และเทคโนโลยีเข้ามาช่วย เช่น ร้านอาหารที่มีผู้บริโภคยืนรอต่อคิวหลายชั่วโมง การนำเทคโนโลยีจองคิวออนไลน์เข้ามาปรับใช้จะสามารถแก้ไขปัญหาที่ผู้บริโภคพบเจอได้
 
3. ทรัพยากรหลัก (Key Resources)
 Key Resources คือ ทรัพยากรหลัก เป็นทรัพย์สินสำคัญที่ธุรกิจจำเป็นต้องมี เพื่อสนับสนุนการดำเนินธุรกิจให้ประสบความสำเร็จ ทรัพยากรเหล่านี้สามารถเป็นได้ทั้งทรัพยากรทางกายภาพ ทรัพย์สินทางปัญญา และทรัพยากรมนุษย์
 
4. จุดเด่นของสินค้าหรือบริการ (Value Proposition)
 Value Proposition หรือจุดเด่นของสินค้าและบริการ ในเครื่องมือ Business Model Canvas มีความหมายคือ การวิเคราะห์หาจุดเด่นให้กับสินค้าและบริการของธุรกิจ โดยธุรกิจต้องกลับมามองว่าสินค้าและบริการของตนเองนั้น มีจุดเด่นอย่างไร ช่วยแก้ไขปัญหาของผู้บริโภคได้หรือไม่ ที่สำคัญยังต้องวิเคราะห์ต่อไปอีกว่าแล้วธุรกิจของตนต่างจากคู่แข่งขันอย่างไร เพื่อให้ได้จุดเด่นของธุรกิจได้ที่แม่นยำ และนำไปพัฒนาต่อยอดได้ในอนาคต
 
5. ความสัมพันธ์กับลูกค้า (Customer Relationship)
 ความสัมพันธ์กับลูกค้าใน Business Model Canvas สื่อถึง ประเภทของความสัมพันธ์ เช่น การให้ลูกค้าสมัครสมาชิก การให้ความช่วยเหลือด้านข้อมูล ผลิตภัณฑ์ หรือกระทั่งบริการหลังการขาย การให้บริการแบบเชื่อมต่อถึงกันเป็นชุมชน อย่างเพจบนเฟสบุ๊ก การบริการด้วยระบบอัตโนมัติ ในลักษณะของการบริการตนเอง ผ่านระบบต่าง ๆ เช่น ไลน์ เป็นต้น ทั้งหมดนี้คือช่วงเวลาที่ธุรกิจมีปฏิสัมพันธ์กับลูกค้า
 
6. กลุ่มลูกค้า (Customer Segments)
 ในการดำเนินธุรกิจหากไม่รู้จักลูกค้าดีพอ อาจทำให้ไม่สามารถสื่อสารได้ตรงตามกลุ่มเป้าหมายได้ ดังนั้นการแบ่งกลุ่มลูกค้า และรู้จักลูกค้าของตนเอง จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการสื่อสารของธุรกิจได้มากขึ้น ซึ่งสามารถทำการแบ่งกลุ่มลูกค้าตามพฤติกรรม เพศ อายุ อาชีพ รายได้ เป็นต้น
 
7. ช่องทางการสื่อสารและการจำหน่าย (Channels)
 วิธีการที่บริษัทนำเสนอผลิตภัณฑ์หรือบริการ และวิธีการส่งมอบคุณค่าให้กับลูกค้า รวมทั้งการจำหน่ายสินค้าและบริการทั้งออนไลน์ และออฟไลน์ และอื่นๆ ซึ่งการเลือกช่องทางการสื่อสาร และจำหน่ายสินค้าขึ้นอยู่กับกลุ่มลูกค้าเป้าหมาย ประเภทของผลิตภัณฑ์ หรือบริการที่บริษัทนำเสนอ และทรัพยากรที่มีในบริษัท
 
8. กลยุทธ์การเงิน (Revenue Streams)
Revenue Streams ใน Business Model Canvas คือ ช่องทางที่ธุรกิจสร้างรายได้จากการขายผลิตภัณฑ์หรือบริการต่าง ๆ ให้แก่ลูกค้าหรือกลุ่มเป้าหมายของธุรกิจ เช่น รายได้จากการสมัครสมาชิกรายเดือน รายได้จากการเช่าสัญญาณ รายได้จากการโฆษณา ซึ่งผู้ที่เป็นเจ้าของธุรกิจต้องกลับไปตรวจสอบว่ารายได้หลักของธุรกิจมาจากทางไหนบ้าง

9. โครงสร้างต้นทุน (Cost Structure)
 อีกหนึ่งหัวข้อที่สำคัญในวิเคราะห์ Business Model Canvas คือ การวิเคราะห์โครงสร้างต้นทุนในธุรกิจ ซึ่งเป็นส่วนสำคัญที่ช่วยให้ผู้ดำเนินธุรกิจเห็นค่าใช้จ่าย และโครงสร้างต้นทุนขององค์กรได้อย่างชัดเจน โดยโครงสร้างต้นทุนประกอบไปด้วย
 
ต้นทุนคงที่ (Fixed Costs): เป็นค่าใช้จ่ายที่ไม่เปลี่ยนแปลงตามปริมาณการผลิตหรือการให้บริการ เช่น เช่าพื้นที่สำนักงาน ค่าเช่าอาคาร ค่าเช่าอุปกรณ์ เป็นต้น
ต้นทุนผันแพร (Variable Costs): เป็นค่าใช้จ่ายที่เปลี่ยนแปลงตามปริมาณการผลิตหรือการให้บริการ เช่น วัตถุดิบ ค่าแรงงานต่อชิ้นงาน ค่าพลังงานที่ใช้ในกระบวนการผลิต เป็นต้น
ค่าใช้จ่ายอื่นๆ (Other Expenses): เป็นค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นเพิ่มเติมนอกเหนือจากต้นทุนคงที่และต้นทุนผันแพร เช่น ค่าโฆษณาและการตลาด ค่าบริการที่จ้างเพิ่มเติม เป็นต้น
 
โดยการวิเคราะห์โครงสร้างต้นทุนจะช่วยให้ผู้ดำเนินธุรกิจเข้าใจว่าแต่ละส่วนประกอบของธุรกิจมีความสำคัญและมีผลต่อค่าใช้จ่ายอย่างไร โดยสามารถใช้ข้อมูลนี้ในการวางแผนธุรกิจ ปรับปรุงกระบวนการผลิต หรือเพิ่มประสิทธิภาพการทำงาน

ทำไมต้องใช้ Business Model Canvas?

• มองเห็นภาพรวมของธุรกิจในหน้าเดียว
• เข้าใจจุดแข็ง/จุดอ่อนของธุรกิจ
• ใช้ในการพัฒนาไอเดียธุรกิจใหม่ หรือปรับปรุงโมเดลเดิม
• ช่วยในการนำเสนอแผนธุรกิจต่อผู้ลงทุนหรือพาร์ตเนอร์

 ยกตัวอย่าง Business Model Canvas: BS Express
1. Customer Segments (กลุ่มลูกค้าเป้าหมาย)

• ร้านค้าออนไลน์ (Shopee, Lazada, TikTok Shop)
• ผู้ขายผ่าน Facebook / LINE / Instagram
• ลูกค้าที่ต้องการส่งของด่วนรายบุคคล
• ร้านค้าปลีกในต่างจังหวัด

2. Value Propositions (คุณค่าที่มอบให้ลูกค้า)

• ขนส่งด่วน
• ราคาประหยัด คิดค่าบริการตามระยะทางและน้ำหนักจริง
• ระบบติดตามสินค้าแบบเรียลไทม์
• รองรับ COD (เก็บเงินปลายทาง)
• มีประกันสินค้าทุกชิ้นตามมูลค่า

3. Channels (ช่องทางการเข้าถึงลูกค้า)

• แอป BS Express (Android/iOS)
• เว็บไซต์จองขนส่งและติดตามพัสดุ
• Facebook Page, LINE OA, TikTok
• ตัวแทนรับพัสดุในท้องถิ่น (Drop point)
• คอลเซ็นเตอร์ / Chatbot บนเว็บไซต์

4. Customer Relationships (ความสัมพันธ์กับลูกค้า)

• ระบบสะสมแต้มสำหรับผู้ส่งประจำ
• บริการ Live Chat ตลอด 24 ชม.
• ระบบแจ้งเตือนสถานะทาง SMS / LINE
• ทีม Support สำหรับร้านค้าออนไลน์โดยเฉพาะ
• บริการจัดการสินค้าคืน (Reverse logistics)

5. Revenue Streams (รายได้หลัก)

• ค่าจัดส่งรายชิ้น (Delivery Fee)
• ค่าธรรมเนียมเก็บเงินปลายทาง (COD Service)
• รายได้จากร้านค้าแบบเหมารายเดือน
• รายได้จากบริการพิเศษ (เช่น จัดส่งช่วงเวลาพิเศษ, แช่เย็น)
• ค่าโฆษณาบนแพลตฟอร์ม (Ads จากร้านค้าในระบบ)

6. Key Resources (ทรัพยากรหลัก)

• ยานพาหนะ (รถมอเตอร์ไซค์, รถกระบะ)
• ศูนย์กระจายสินค้า (Hub)
• ระบบซอฟต์แวร์ติดตามพัสดุ (Tracking)
• บุคลากรขนส่ง / คนขับ / ฝ่ายจัดการ
• ทีมพัฒนาเทคโนโลยีและฝ่ายการตลาด

7. Key Activities (กิจกรรมหลัก)

• รับ-คัดแยก-จัดส่งพัสดุ
• อัปเดตสถานะพัสดุแบบเรียลไทม์
• บริหารเส้นทางขนส่งให้มีประสิทธิภาพ
• พัฒนาระบบ COD และระบบหลังบ้านร้านค้า
• การตลาด / จัดโปรโมชั่นดึงผู้ใช้งาน

8. Key Partnerships (พันธมิตรหลัก)

• แพลตฟอร์ม e-commerce
• ธนาคาร / ผู้ให้บริการรับชำระ COD
• ร้านสะดวกซื้อ (เป็นจุด Drop-off/รับพัสดุ)
• บริษัทประกันสินค้า
• พันธมิตรโลจิสติกส์ในต่างจังหวัด

9. Cost Structure (โครงสร้างต้นทุน)

• ค่าบำรุงรักษายานพาหนะและน้ำมัน
• เงินเดือนพนักงานและค่าจ้างขนส่ง
• ค่าซอฟต์แวร์และเทคโนโลยี
• ค่าเช่า Hub และโกดังสินค้า
• ค่าโฆษณา การตลาด และการจัดโปรโมชั่น

Business Model Canvas ไม่ใช่แค่เครื่องมือวางแผน แต่คือแผนที่สำหรับนำทางธุรกิจไปสู่ความสำเร็จอย่างเป็นระบบ หากคุณกำลังเริ่มต้นธุรกิจ หรือกำลังมองหาวิธีปรับปรุงแผนเดิม BMC คือจุดเริ่มต้นที่ยอดเยี่ยม